Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι κάθε παιδί –και κάθε άνθρωπος– κρύβει μέσα του δυνατότητες που περιμένουν να ανθίσουν και με κοινό όραμα μια εκπαίδευση «εξελικτική, συμπεριληπτική και ευχάριστη», αναδεικνύουν τη σημασία της παρατήρησης, της καθοδήγησης αλλά και της ενθάρρυνσης, ώστε τα παιδιά να βρουν τον δικό τους δρόμο, χωρίς στερεότυπα και πίεση.
Το protothema.gr συνομίλησε με τη σύμβουλο ψυχικής υγείας και εκπαιδευτικό Σοφία Πρωτόπαπα και τον πανεπιστημιακό και σύμβουλο ψυχικής υγείας Βασίλη Μανουσάκη για το πώς τα παιδιά μπορούν να βοηθηθούν ώστε ανακαλύψουν τη μοναδικότητά τους και να την αξιοποιήσουν ουσιαστικά.
Ποια ιδέα ή ανάγκη γέννησε αυτό το βιβλίο; Τι ήταν αυτό που σας κινητοποίησε;
Σοφία Πρωτόπαπα: Μελετάω τα ταλέντα και τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα- των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων- και κάνω ομιλίες και εκπαιδεύσεις για πάνω από 15 χρόνια. Αυτό που με κινητοποιεί πάντα είναι η απήχηση που βλέπω ότι έχει αυτό το θέμα για όλες τις ηλικίες και όλα τα περιβάλλοντα- σπίτι, σχολείο, πανεπιστήμιο, εργασιακός χώρος. Από την άλλη, με κινητοποιεί και η κουλτούρα αδυναμίας που συχνά συναντάω, η έλλειψη εστίασης σε ό,τι είναι δυνατό και καλό σε έναν άνθρωπο. Πάνω από όλα, κίνητρο είναι η γνώση ότι η καλλιέργεια των δυνατών σημείων του χαρακτήρα μπορεί να συμβάλλει στην ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτοπεποίθηση ενός ανθρώπου και ήθελα να μοιραστώ όσα γνωρίζω με γονείς, εκπαιδευτικούς και όλους τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες του βιβλίου Παιδί μου έχεις ταλέντο!
Βασίλης Μανουσάκης: Το βιβλίο γεννήθηκε από τη μελέτη της Σοφίας Πρωτόπαπα πάνω στα ταλέντα και τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα επί σειρά ετών. Εγώ ήρθα αργότερα στο εγχείρημα έπειτα από τη γενναιόδωρη πρόσκλησή της και συνεισέφερα με τα δικά μου ταλέντα… στη γέννηση αυτού του βιβλίου και την προώθησή του. Η κινητοποίηση και για τους δυο μας, αλλά δεδομένα για μένα, ήταν το όραμά μας για μια εκπαίδευση εξελικτική, συμπεριληπτική και ευχάριστη.
Έχουν τελικά όλοι οι άνθρωποι κάποιο ταλέντο;
Βασίλης Μανουσάκης: Οπωσδήποτε, αλλά δεν το έχουν ανακαλύψει ακόμα. Εγώ προσωπικά, γεννημένος σε εποχές όπου μόνο η γνώση μετρούσε και ο βαθμός στο σχολείο, δεν μπορώ να πω ότι είχα ανακαλύψει το ταλέντο μου. Η δημιουργική γραφή ήρθε και με βρήκε μετά τα 20 μου και αυτό κατά τύχη λόγω μιας εμπνευσμένης καθηγήτριας της Λιάνας Σακελλίου στο ΕΚΠΑ. “Με βρήκε η ποίηση”, όπως λέει και ο Τίτος Πατρίκιος. Είμαι σίγουρος, όμως, πως θα είχα εκδηλώσει κάποια δημιουργικότητα στο σχολείο και την οικογένεια που κανείς δεν πρόσεξε. Υπάρχουν πάμπολλα τέτοια παραδείγματα, που ευελπιστούμε να αλλάξουν στον σύγχρονο τρόπο εκπαίδευσης.
Σοφία Πρωτόπαπα: Όλοι οι άνθρωποι έχουν ταλέντα- μοναδικά, διαφορετικά και υπέροχα! Συνήθως, όταν μιλάμε για ταλέντα σκεφτόμαστε τα καλλιτεχνικά – χορός, τραγούδι, μουσική, ζωγραφική, υποκριτική. Αλλά τα ταλέντα όπως τα εξετάζουμε στην ψυχολογία αφορούν την έμφυτη κλίση και την τάση που έχει ένας άνθρωπος να σκέφτεται, να αισθάνεται και να συμπεριφέρεται συνήθως με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Αφορούν την ενσυναίσθηση, την ομαδικότητα, την καλοσύνη, την ταπεινότητα, τη σωστή κρίση, το χιούμορ ή την ηγεσία μεταξύ άλλων.
Τα έμφυτα ταλέντα, όμως, δεν είναι αρκετά. Είναι σαν «ακατέργαστα διαμάντια» που χρειάζονται επεξεργασία για να γίνουν δυνατά σημεία και να υποστηρίξουν έναν άνθρωπο, σε όποια ηλικία, να έχει καλή απόδοση, να πετυχαίνει τους στόχους που θέτει, να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του και να βρίσκει νόημα και ικανοποίηση στη ζωή του. Για να καλλιεργηθεί ένα ταλέντο, χρειάζεται πάθος, προσπάθεια, γνώση, εξάσκηση, κατάλληλη χρήση, καθοδήγηση και κυρίως ακεραιότητα χαρακτήρα. Στο βιβλίο αναλύουμε τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα που βασίζονται στις αρετές και μας υποστηρίζουν να έχουμε καλές προθέσεις και καλό σκοπό όταν κάνουμε ή λέμε κάτι.
Πόσο εύκολο είναι για έναν γονιό να «εντοπίσει» το ταλέντο ή την κλίση του παιδιού του, όταν αυτή μάλιστα δεν είναι οφθαλμοφανής;
Βασίλης Μανουσάκης: Δεν είναι εύκολο. Θέλει και μια εκπαίδευση από μέρους του γονιού. Όμως, δεν είναι ακατόρθωτο. Αν ένα παιδί εκδηλώνει τάση για καλλιτεχνίες, ακόμα και οι μη “εκπαιδευμένοι” γονείς, θα ήταν καλό να μην του πουν “πώς θα βγάλεις χρήματα από τη μουσική”, αλλά να το βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούν (ακόμα και χωρίς χρήματα) να εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο. Κατά τη γνώμη μου, χρειάζονται μικρές παρεμβάσεις στη γονεϊκότητα, ώστε να φτάσουμε στο σημείο να βοηθάμε τα παιδιά μας να εκδηλωθούν και να εκφράσουν τις δυνάμεις του χαρακτήρα τους.
Σοφία Πρωτόπαπα: Ίσως δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά με τον κατάλληλο τρόπο και χρόνο γίνεται. Κάθε γονιός μπορεί να αναπτύξει ένα γονεϊκό στιλ που βασίζεται στα δυνατά σημεία του χαρακτήρα ώστε να βοηθάει το παιδί να αναδείξει τα ταλέντα του. Με άλλα λόγια, ένα ταλέντο ή μια έμφυτη κλίση γίνεται οφθαλμοφανής όταν το περιβάλλον είναι πρόσφορο.
Το στιλ που βασίζεται στα δυνατά σημεία του χαρακτήρα είναι ολιστικό, δεν αγνοεί τα αδύναμα σημεία ούτε είναι απόλυτο, όπως δεν είναι απόλυτα πολλά θέματα σχετικά με την ανατροφή ενός παιδιού ή τον γονεϊκό ρόλο. Βοηθάει τους γονείς να καθοδηγούν το παιδί τους να διαχειριστεί τα αδύναμα σημεία του αλλά κυρίως να ανακαλύψει τα δυνατά σημεία του για να αισθάνεται αυτοπεποίθηση, να αναλαμβάνει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του, να εκφράζει την άποψή του και να προστατεύει τον εαυτό του. Κάθε παιδί είναι ένας εκπαιδευόμενος ενήλικας και οι γονείς έχουν το καθήκον να το προετοιμάσουν για αυτόν τον ρόλο.
Για να εντοπίζει τα δυνατά σημεία του παιδιού του, ο γονιός μπορεί να αναπτύξει δεξιότητες όπως την παρατήρηση ή την ενεργητική ακρόαση, να μάθει να θέτει τις κατάλληλες ερωτήσεις ή να δίνει εποικοδομητική ανατροφοδότηση, αλλά και να βοηθάει το παιδί του να κάνει αναστοχασμό μιας εμπειρίας που βιώνει. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να μάθει για τα ταλέντα και τα δυνατά σημεία, να παρατηρεί και να τα εντοπίζει στη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά του παιδιού του και να συζητάει με το παιδί του ώστε να τα αναγνωρίσει και εκείνο, να του δίνει ευκαιρίες να τα καλλιεργεί και να τα χρησιμοποιεί και να το καθοδηγεί να κάνει αναστοχασμό για τη συμπεριφορά του.
Η μετάβαση από τα αδύναμα σημεία ενός ανθρώπου στα δυνατά είναι δύσκολη διαδικασία;
Σοφία Πρωτόπαπα: Κάθε μετάβαση είναι μια πρόκληση. Όλοι έχουμε και δυνατά και αδύναμα σημεία. Τα αδύναμα σημεία εμφανίζονται στις δραστηριότητες που δεν κάνουμε αποτελεσματικά συνήθως και δεν αισθανόμαστε καλά για τον εαυτό μας, δεν νιώθουμε ενέργεια ή χαρά.
Τα αδύναμα σημεία είναι είτε έμφυτα, είτε επίκτητα. Έμφυτα είναι εκείνα με τα οποία γεννιέται ένας άνθρωπος. Αν τα αναγνωρίζει και τα διαχειρίζεται, δεν εμποδίζουν την απόδοσή του και βιώνει λιγότερο άγχος ή προβλήματα στις σχέσεις του. Αν ένα αδύναμο σημείο του είναι η δημιουργικότητα, για παράδειγμα, μπορεί να συνεργαστεί με κάποιον που έχει αυτό το δυνατό σημείο ή να εκπαιδευτεί σε τρόπους να σκέφτεται πιο δημιουργικά.
Επίκτητα είναι όσα προκύπτουν όταν ένας άνθρωπος χρησιμοποιεί τα δυνατά του σημεία με υπερβολή ή αν δεν τα χρησιμοποιεί καθόλου λόγω πίεσης ή κοινωνικών συνθηκών. Σκεφτείτε την περιέργεια, την ενσυναίσθηση ή την επιμονή: είναι όλα τους δυνατά σημεία, αλλά αν τα χρησιμοποιεί υπερβολικά ή αν δεν τα αξιοποιεί, τότε γίνονται αδύναμα.
Στην ουσία, ένα αδύναμο σημείο, ειδικά έμφυτο, σπάνια μετατρέπεται σε δυνατό. Ένας άνθρωπος όμως μπορεί να μάθει να το διαχειρίζεται:
• αναγνωρίζει και καταλαβαίνει ποια είναι τα αδύναμα σημεία του και σε ποιες περιπτώσεις ή με ποιους ανθρώπους δημιουργούν εμπόδια, κάτι που θέλει θάρρος και ειλικρίνεια για να το παραδεχτεί
• αξιοποιεί τα δυνατά σημεία του ώστε να διαχειριστεί την έλλειψη ή την υπερβολή και να βελτιώσει την απόδοσή του,
• θέτει συγκεκριμένους στόχους και εξασκείται,
• συνεργάζεται με άλλους ανθρώπους που έχουν δυνατά σημεία που δεν έχει εκείνος/εκείνη,
• αξιολογεί τα αποτελέσματα για τον εαυτό του/της και τους άλλους.
Βασίλης Μανουσάκης: Σύμφωνα με τη θεωρία των Σέλινγκμαν και Πίτερσον (2004) τα 24 δυνατά σημεία που έχουν καταγραφεί και βγαίνουν με σειρά κατάταξης στο αντίστοιχο τεστ, είναι όλα δυνατά. Με άλλα λόγια, αν έχεις την “Επιμονή” στο νούμερο 18/24 δεν σημαίνει ότι δεν έχεις επιμονή ή ότι είναι αδύναμο σημείο σου. Σημαίνει ότι δεν έχει καλλιεργηθεί σε κάποιο περιβάλλον. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στη λέξη “καλλιέργεια”, και για αυτό τη συμπεριλάβαμε και στον υπότιτλο του βιβλίου.
Μπορεί η σύγχρονη πραγματικότητα που βιώνουν τα παιδιά μέσα από την πληθώρα καθημερινών εξωσχολικών δραστηριοτήτων να λειτουργήσει ενδεχομένως αποπροσανατολιστικά;
Σοφία Πρωτόπαπα: Ναι, μπορεί και στην ουσία αποπροσανατολίζει το παιδί γιατί το απομακρύνει από τις έμφυτες κλίσεις του. Κάποιες φορές, η αναζήτηση διαφορετικών δραστηριοτήτων συμβαίνει ακριβώς επειδή τόσο το παιδί όσο και οι γονείς δεν γνωρίζουν για τα ταλέντα και τα δυνατά σημεία και επιλέγουν με βάση την προσφορά δραστηριοτήτων ή τις δραστηριότητες που κάνουν άλλα παιδιά στον κοινωνικό τους κύκλο. Οι δραστηριότητες, δηλαδή, δεν υποστηρίζουν τα έμφυτα ταλέντα ενός παιδιού και αυτός είναι ο λόγος που συχνά τις αρχίζει και μετά από λίγο καιρό τις παρατάει και πάλι από την αρχή προς αναζήτηση άλλης δραστηριότητας.
Όταν οι γονείς μάθουν και κατανοήσουν την αξία των έμφυτων ταλέντων και των δυνατών σημείων και προσαρμόσουν το γονεϊκό στιλ τους με βάση αυτά, δεν θα ξοδεύουν χρόνο και προσπάθεια, ούτε θα αγωνιούν να πηγαίνουν το παιδί τους από τη μια δραστηριότητα στην άλλη μέχρι να ανακαλύψει τι του ταιριάζει. Αυτό που θα κάνουν είναι να παρατηρούν τις τρεις ενδείξεις των δυνατών σημείων – απόδοση, ενέργεια και συχνή χρήση, και θα μπορούν να εντοπίσουν τα δυνατά του σημεία και να αποφασίζουν μαζί ποια δραστηριότητα του ταιριάζει και το εκφράζει.
Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό οι γονείς να αναπτύσσουν την παρατηρητικότητα αλλά και την ενεργητική ακρόαση και να ακούνε τι τους λέει το παιδί τους όχι μόνο με τις λέξεις αλλά και με τα συναισθήματά του.
Βασίλης Μανουσάκης: Ναι, αν οι εξωσχολικές δραστηριότητες είναι προϊόν φιλοδοξίας ή απωθημένου των γονιών. Στερεότυπα οι γονείς θα σπρώξουν τα παιδιά τους στη μουσική ή τον αθλητισμό ή τον χορό. Και πολλές φορές απογοητεύονται όταν επενδύουν χρόνο και χρήματα και το παιδί δεν γίνεται πρωταθλητής ή πρωταθλήτρια.
Όμως, ουσιαστικά, το μπάσκετ ή η κιθάρα ήταν δική τους θέληση, όχι του παιδιού. Καλό είναι να παρακινούν το παιδί τους να δοκιμάζει. Καλό είναι όμως ταυτόχρονα να βλέπουν και τι του αρέσει. Και η ξυλουργική, οι κατασκευές, μια πολεμική τέχνη ή το γκράφιτι είναι εξίσου καλές δραστηριότητες, στις οποίες το παιδί μπορεί να αισθάνεται όμορφα και να αξιοποιεί τα δυνατά σημεία και τα ταλέντα του.
Μια προτροπή προς τους γονείς είναι να μην ακολουθούν τις μόδες ή το τι κάνουν οι περισσότεροι, αλλά να είναι κοντά στα παιδιά τους και να αφουγκράζονται τι θέλουν. Δεν θα συμβεί κάτι αν ένα παιδί δεν κάνει άθλημα, αρκεί να του δείξουν τον δρόμο προς την υγιεινή ζωή με άλλο τρόπο. Η πίεση που οδηγεί στην καταπίεση δεν απέδωσε ποτέ γλυκούς καρπούς.
Παραμένουν οι γονείς του σήμερα «κατευθυντικοί» ή πλέον στρέφονται περισσότερο στις επιθυμίες του παιδιού;
Σοφία Πρωτόπαπα: Η απάντηση είναι «εξαρτάται». Κάθε γονιός, όπως και κάθε παιδί, είναι μια διαφορετική και μοναδική περίπτωση. Υπάρχουν γονείς που είναι κατευθυντικοί και απαιτητικοί όπως υπάρχουν και άλλοι που συζητούν με το παιδί τους και συνεργατικά κάνουν επιλογές και παίρνουν αποφάσεις.
Υπάρχουν γονείς που έχουν προσδοκίες, αγωνία, όνειρα και απαιτήσεις από το παιδί τους, προσπαθούν να είναι καλοί γονείς και να του δώσουν τα απαραίτητα εφόδια για τη ζωή του. Κάποιες φορές, όσο μεγαλύτερη είναι η προσφορά τους, τόσο αυξάνονται και οι προσδοκίες τους. Και έτσι, το κατευθύνουν στο σχολείο ή στις εξωσχολικές δραστηριότητες που κάνει, όχι με βάση τα έμφυτα ταλέντα και τα δυνατά σημεία του αλλά με βάση τις δικές τους ανάγκες και απαιτήσεις ή τα κοινωνικά πρότυπα.
Όταν συναντώ έναν έφηβο ή μια έφηβη για επαγγελματικό προσανατολισμό, βλέπω πόσο και πώς παρεμβαίνουν κάποιοι γονείς στην επιλογή κατεύθυνσης, σπουδών, ή σχολής. Υπάρχουν, όμως, και γονείς που ακούνε τις επιθυμίες και τις ανάγκες του παιδιού τους και το υποστηρίζουν σε όποιες επιλογές κάνει. Εξαρτάται.
Γενικά, χρειάζεται ισορροπία. Ενώ η παρέμβαση των γονιών προστατεύει ένα παιδί που ακόμα δεν έχει αναπτύξει τις δεξιότητες που χρειάζεται για να κάνει τις κατάλληλες επιλογές για το μέλλον του, όπως κριτική σκέψη ή πρόβλεψη, πρέπει και οι γονείς να ακούνε το παιδί τους και να παρατηρούν τα έμφυτα ταλέντα και τις κλίσεις του. Είναι η ενασχόληση με δραστηριότητες που δίνουν ευκαιρίες να τα αξιοποιήσει που του δίνει ενέργεια και χαρά ώστε να τις ολοκληρώσει και να είναι ευτυχισμένο. Αυτό δεν είναι που θέλουν ή πρέπει να θέλουν οι γονείς τελικά; Να είναι το παιδί τους ευτυχισμένο; Χρειάζεται, λοιπόν, συζήτηση και καθοδήγηση, υποστήριξη και συνεργασία.
Υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία που πρέπει να καλλιεργηθεί ένα ταλέντο; Ή ακόμα και ένας έφηβος που πλησιάζει την ενηλικίωση μπορεί να ανακαλύψει πού έχει κλίση και να το ακολουθήσει;
Βασίλης Μανουσάκης: Τα ταλέντα για μένα είναι άχρονα. Έχω παραδείγματα ανθρώπων που μετά τα 40 χορεύουν, γράφουν ή κάνουν ένα άθλημα με παρέα και χαίρονται. Οι συνθήκες της ζωής και η εργασία ή οι οικογενειακές υποχρεώσεις δεν μας επιτρέπουν συχνά να ασχοληθούμε με κάτι. Επειδή όμως πιστεύω στη δια βίου μάθηση και στο “γηράσκω αεί διδασκόμενος” θα σας πω να έχουμε ανοιχτό μυαλό και να μη διστάζουμε να κάνουμε αυτό που μας αρέσει σε όποια ηλικία.
Χαίρομαι πολύ όταν στις τάξεις μου της Δημιουργικής Γραφής έρχονται άτομα σε πιο προχωρημένη ηλικία που θέλουν να ξαναδοκιμάσουν να καλλιεργήσουν το ταλέντο τους στη συγγραφή.
Σοφία Πρωτόπαπα: Πάντα υπάρχει η δυνατότητα αυτή, ποτέ δεν είναι αργά! Αλλά όσο νωρίτερα ανακαλύψει ένα παιδί, ένας έφηβος ή μια έφηβη τα ταλέντα που έχει και τα καλλιεργήσει για να γίνουν δυνατά σημεία, τόσο περισσότερο χρόνο και ευκαιρίες θα έχει για να τα αξιοποιήσει και να πετύχει τους στόχους του/της στο σχολείο, στις εξωσχολικές δραστηριότητες, στο πανεπιστήμιο και σε όλους τους τομείς γενικά.
Το σίγουρο είναι ότι οποιαδήποτε δεξιότητα, και το ίδιο συμβαίνει και με τα δυνατά σημεία, δεν αναπτύσσεται από μόνη της ή αυτόματα. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, μια δεξιότητα που οι περισσότεροι θέλουμε να αναπτύξουμε. Για να τη μάθουμε, τη μελετάμε συστηματικά για χρόνια, πηγαίνουμε φροντιστήριο, κάνουμε ιδιαίτερα, δίνουμε εξετάσεις. Όταν αρχίζουμε να μιλάμε κάνουμε λάθη, παίρνουμε ανατροφοδότηση, κάνουμε επανάληψη και συνεχίζουμε μέχρι να την κατακτήσουμε και να επικοινωνούμε αποτελεσματικά μετά από χρόνια. Αρκεί να έχουμε ευκαιρίες.
Κάτι παρόμοιο απαιτείται και για την προσωπική ανάπτυξη μέσα από την καλλιέργεια των ταλέντων και των δυνατών σημείων. Χρειάζεται γνώση, καθοδήγηση, προσπάθεια, εξάσκηση, αναστοχασμός, ανατροφοδότηση ώστε ένα ταλέντο να γίνει δυνατό σημείο και να μας υποστηρίζει να έχουμε καλές επιδόσεις και να πετυχαίνουμε τους στόχους μας, αλλά κυρίως να αισθανόμαστε καλά για τον εαυτό μας και να βρίσκουμε ικανοποίηση σε ό,τι κάνουμε.
Το σχολείο στην Ελλάδα είναι φιλικό προς την ανακάλυψη των ταλέντων των παιδιών;
Βασίλης Μανουσάκης: Μέχρι στιγμής το σχολείο δεν έχει καλλιεργήσει το ταλέντο του… στην ανάδειξη των ταλέντων των παιδιών. Όμως, γίνονται σοβαρές προσπάθειες, ώστε να αλλάξει αυτό. Για παράδειγμα, θα εισαχθεί η Δημιουργική Γραφή από την Α’ Λυκείου, και τυγχάνω να ηγούμαι μιας συγγραφικής ομάδας που έγραψε το πρώτο εγχειρίδιο. Αυτό για μένα δείχνει μια στροφή προς έναν πιο ανοιχτό σχολικό ορίζοντα. Χρειάζεται επιμονή, ορθή κρίση, δημιουργικότητα και αγάπη για μάθηση, μεταξύ άλλων δυνατών σημείων, για να γίνει το σχολείο κήπος καλλιέργειας ταλέντων και ετοιμασίας των παιδιών για μια ζωή ως ενήλικες που θα τους προσφέρει και λίγη χαρά ως αντίβαρο στις υποχρεώσεις.
Σοφία Πρωτόπαπα: Όλοι γνωρίζουμε πως δεν είναι, τουλάχιστον από το νηπιαγωγείο και μετά! Το σχολείο και το παράλληλο σύστημα εκπαίδευσης με τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα προετοιμάζει τους μαθητές και τις μαθήτριες για τις πανελλήνιες, για να μπουν σε μια σχολή, όσοι και όσες το επιθυμούν. Δεν εστιάζει στην προσωπική ανάπτυξη, κάτι που ελπίζω να συμβεί μέσα από τα εργαστήρια δεξιοτήτων που υλοποιούνται εδώ και λίγα χρόνια.
Η ανακάλυψη των ταλέντων δεν μπορεί να γίνει μέσα από την αποστήθιση που περιορίζει αντί να ανοίγει ορίζοντες και δεν είναι σίγουρο ποιο είναι το μακροπρόθεσμο όφελος, τι και πόση από την ύλη που έμαθε θα θυμάται ένας μαθητής ή μια μαθήτρια μετά από καιρό.
Ένας άνθρωπος δεν είναι μόνο οι θεωρητικές γνώσεις που αποκομίζει. Για να είναι ολοκληρωμένος, χρειάζεται για παράδειγμα, συναισθηματική νοημοσύνη, καλοσύνη, ταπεινότητα, ομαδικότητα για ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις και εποικοδομητική επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους.
Μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία σε όλες τις βαθμίδες, την αγωνία για καλούς βαθμούς και μέσα από την προετοιμασία για τις εξετάσεις οι μαθητές και οι μαθήτριες δοκιμάζονται στην επιμονή, την προσπάθεια, την προσήλωση που έχουν στον στόχο τους, χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα για την επιτυχία τους τώρα και στο μέλλον. Αλλά, συχνά πάνε στις πανελλήνιες με άγχος, φόβο, αγωνία- κάτι που οξύνεται από την στάση των γονιών- και η πορεία τους στο μέλλον κρίνεται από τις επιδόσεις τους εκείνες τις ημέρες.
Τα ταλέντα, όμως, και τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα ανθίζουν σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που δίνει ευκαιρίες για δημιουργική σκέψη, αυτογνωσία, επικοινωνία, δίκαιη συμπεριφορά, ενσυναίσθηση, ηγεσία και υγιή ανταγωνισμό.
Υπάρχει ακόμα η ανάγκη για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών στα ταλέντα και τα δυνατά σημεία. Είναι εξαιρετικής σημασίας για τους εκπαιδευτικούς να κατανοούν τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα, καθώς αυτό ενισχύει την ποιότητα της διδασκαλίας και συμβάλλει στην ψυχική υγεία, την αυτοπεποίθηση, αλλά και την ακαδημαϊκή και προσωπική ανάπτυξη των μαθητών και των μαθητριών τους. Όταν τους βοηθούν να αναγνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τα δυνατά τους σημεία τους παρέχουν τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν προκλήσεις τώρα αλλά και ως ενήλικες με μεγαλύτερη σιγουριά.
Η αναγνώριση και η καλλιέργεια των δυνατών σημείων του χαρακτήρα και των αρετών προάγει μια θετική σχολική κουλτούρα που δημιουργεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης με αυξημένα κίνητρα και μια αίσθηση σκοπού ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να θέσουν υψηλούς στόχους ανάλογα με τις δυνατότητές τους και τα θεμέλια για μια επιτυχημένη πορεία στη ζωή.
Τελικά υπάρχει τρόπος να βοηθήσουμε τα παιδιά μας (αλλά και τους εαυτούς μας) να εντοπίσουν τα ταλέντα τους;
Σοφία Πρωτόπαπα: Υπάρχει τρόπος και αυτόν εξηγούμε στο βιβλίο Παιδί μου έχεις ταλέντο, αλλά χρειάζεται και χρόνος, γιατί πρόκειται για μια διαδικασία προσωπικής ανάπτυξης που ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια ανάλογα με την ηλικία και τις εμπειρίες που έχει ένα παιδί- ή ένας ενήλικας. Ανεξάρτητα από την ηλικία, συνήθως χρειάζεται:
Ανακάλυψη: μαθαίνουμε τι σημαίνει έμφυτο ταλέντο και πώς καλλιεργείται για να γίνει δυνατό σημείο, παρατηρούμε ποια ταλέντα έχει το παιδί μας, ή εμείς, με βάση τρεις ενδείξεις: καλή απόδοση σε μια δραστηριότητες τις περισσότερες φορές που του δίνει ενέργεια και χαρά, και συζητάμε μαζί του ό,τι σκέφτεται και πώς αισθάνεται.
Ανάπτυξη: του δίνουμε ευκαιρίες να τα καλλιεργήσει (δραστηριότητες, συζήτηση, αυτοπαρατήρηση, αξιολόγηση μιας εμπειρίας) και το βοηθάμε να διαχειριστεί τα αδύναμα σημεία του.
Αποκάλυψη: παρατηρούμε πώς χρησιμοποιεί τα δυνατά του σημεία αποτελεσματικά και δημιουργικά, ποιες ευκαιρίες αξιοποιεί στο σχολείο ή σε εξωσχολικές δραστηριότητες, πόση προσπάθεια καταβάλλει, πώς προσαρμόζεται σε διαφορετικές καταστάσεις, τι άλλο χρειάζεται να μάθει ή με ποιους άλλους τρόπους μπορεί να τα χρησιμοποιήσει.
Απολογισμός: το βοηθάμε να αξιολογήσει πώς χρησιμοποιεί τα δυνατά του σημεία, τι μαθαίνει για τον εαυτό του και για τους άλλους ανθρώπους, τι χρειάζεται να κάνει διαφορετικά.
Για αρχή, οι γονείς, μπορούν να σκεφτούν:
• Ποια είναι τα δυνατά σημεία του παιδιού σας; Τα γνωρίζετε; Το βοηθάτε να τα αναγνωρίσει και να τα καταλάβει και εκείνο;
• Πιστεύετε ότι τα αξιοποιεί για να πετύχει τους στόχους του στο σχολείο, τον αθλητισμό ή σε άλλες δραστηριότητες;
• Πώς τα συνδυάζει μεταξύ τους;
• Πώς τα συνδυάζει με τα δυνατά σημεία των συμμαθητών ή των φίλων του σε μία ομάδα;
• Πώς αξιολογεί αν τα χρησιμοποιεί με τον κατάλληλο τρόπο;
• Τι μπορεί να κάνει για να τα αξιοποιήσει πιο αποτελεσματικά και πιο δημιουργικά;
Τι σημαίνει για εσάς η συγγραφή αυτού του βιβλίου; Ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον;
Σοφία Πρωτόπαπα: Η συγγραφή αυτού του βιβλίου ήταν ένας πολύ σημαντικός στόχος μου, ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα με συστηματική μελέτη, έρευνα και αγάπη! Σημαίνει πολλά για εμένα γιατί πιστεύω πολύ στα ταλέντα και τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα όλων των παιδιών. Ελπίζω να επικοινωνήσω με τους γονείς και να μοιραστώ μαζί τους όσα γνωρίζω για αυτό το θέμα και τους τρόπους για να καθοδηγήσουν το παιδί τους να αναγνωρίσει ποια έχει, να τα αναπτύξει και να τα αξιοποιήσει σε όλους τους τομείς της ζωής του.
Μέσα από τον ρόλο μου ως εκπαιδευτικού και συμβούλου επαγγελματικού προσανατολισμού βλέπω καθημερινά την ανάγκη που έχουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριές μου ή οι έφηβοι και οι έφηβες που καθοδηγώ για αυτογνωσία, ενδυνάμωση και αυτοπεποίθηση. Ξέρετε, πολλές φορές οι σπουδές, ένα πτυχίο, δεν είναι αρκετά αν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να παρουσιάσει τον εαυτό του με θάρρος και σταθερότητα, αν δεν μπορεί να επικοινωνήσει και να υποστηρίξει την άποψή του, αν δεν κάνει αναστοχασμό μιας εμπειρίας που βίωσε. Έτσι, για εμένα είναι απώτερος σκοπός να υποστηρίζω και να καθοδηγώ τους νέους ανθρώπους αλλά και τους εφήβους και τις έφηβες να ανακαλύπτουν τη μοναδικότητα και τις δυνατότητές τους.
Για το μέλλον ετοιμάζω ένα βιβλίο, ένα πρακτικό εγχειρίδιο, για τις δεξιότητες επικοινωνίας που όλοι γνωρίζουμε πόσο ολιστική και απαραίτητη ικανότητα είναι στη ζωή μας καθημερινά σε κάθε ηλικία και πλαίσιο. Ελπίζω ότι θα κυκλοφορήσει πριν το καλοκαίρι.
Βασίλης Μανουσάκης: Προσωπικά, ξεκινάω μια καινούρια συλλογή διηγημάτων, το 6ο μου βιβλίο, αλλά και μαζί με τη Σοφία θα ετοιμάσουμε το Παιδί μου έχεις Ταλέντο για εκπαιδευτικούς.
Η παρουσίαση του βιβλίου
Η παρουσίαση του βιβλίου «Παιδί μου έχεις ταλέντο. Ένα εγχειρίδιο καλλιέργειας για γονείς» θα γίνει την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου 2025, 19:00 – 21:30, Ιανός (Σταδίου 24, Αθήνα)
Για το βιβλίο θα μιλήσουν:
🔹 Σοφία Λαρδούτσου, κλινικός ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια
🔹 Δρ Σοφία Πρωτόπαπα, συγγραφέας, σύμβουλος ψυχικής υγείας, επόπτρια, εκπαιδευτικός
🔹 Δρ. Βασίλης Μανουσάκης, συγγραφέας, πανεπιστημιακός, σύμβουλος ψυχικής υγείας
Οι Εκδόσεις Δίσιγμα σας προσκαλούν στην παρουσίαση του βιβλίου “Παιδί μου έχεις ταλέντο. Ένα εγχειρίδιο καλλιέργειας για…
Posted by Εκδόσεις Δίσιγμα on Tuesday, September 2, 2025
Λίγα λόγια για τους συγγραφείς
Πρωτόπαπα Σοφία
Η Δρ. Σοφία Πρωτόπαπα είναι σύμβουλος ψυχικής υγείας και θεραπεύτρια ψυχολογικού τραύματος, εκπαιδευτικός, συγγραφέας και πιστοποιημένη επόπτρια και σύμβουλος σταδιοδρομίας.
Από το 2021 διδάσκει σε μεταπτυχιακά προγράμματα ψυχολογίας και είναι συντονίστρια της πρακτικής άσκησης στο τμήμα Ψυχολογίας στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Deree).
Από το 2003 διδάσκει εφαρμοσμένη ψυχολογία, διαχείριση σταδιοδρομίας και ανάπτυξη δεξιοτήτων σε αμερικανικά και βρετανικά πανεπιστήμια. Από το 2015 είναι εκπαιδεύτρια εργαζομένων. Ερευνά συστηματικά τα ταλέντα και τα δυνατά σημεία, την απασχολησιμότητα και την επαγγελματική ανάπτυξη.
Κάνει συνεδρίες συμβουλευτικής για αναζήτηση εργασίας ή αλλαγή καριέρας με ενήλικες και επαγγελματικό προσανατολισμό και διαχείριση του άγχους των πανελληνίων εξετάσεων με εφήβους.
Σε ατομικές και ομαδικές θεραπευτικές συνεδρίες, ασχολείται με θέματα όπως την ανάπτυξη διεκδικητικής συμπεριφοράς και ορίων, τη διαχείριση του άγχους για τη δημόσια ομιλία, την ενδυνάμωση του εαυτού, την υγιή αυτοεκτίμηση και την ψυχική ανθεκτικότητα.
Από την παρατήρηση, στην ενθάρρυνση: Πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας με τα ταλέντα τους
Η Δρ. Σοφία Πρωτόπαπα
Η Δρ Πρωτόπαπα είναι συγγραφέας των βιβλίων:
– Ηγεσία για παιδιά: Ένας οδηγός για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς για την ανάπτυξη ηγετικών χαρακτηριστικών και ικανοτήτων, με τον Δημήτρη Μπουραντά, εκδόσεις Ψυχογιός, 2019,
– Eudaimonia as a way of life: A conversation with Aristotle inspired by the Nicomachean Ethics, αυτοέκδοση στα αγγλικά, 2016,
– Ένας οδηγός για μέντορες, με την Ευθαλία Γερωνυμάκη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2016,
Συναισθηματική ευημερία — Συναισθηματική χρεωκοπία: Η μία, η άλλη όψη, με την Christine McGuire, εκδόσεις Πληθώρα, 2015
Μανουσάκης Βασίλης
O Δρ. Βασίλης Μανουσάκης είναι συγγραφέας, πανεπιστημιακός, σύμβουλος ψυχικής υγείας και μεταφραστής.
Έχει διδάξει ή μιλήσει ως καλεσμένος σε πανεπιστήμια στην Ελλάδα, στην Αγγλία, στην Αμερική, στην Αυστραλία και στην Κύπρο για θέματα δημιουργικότητας, αυτοηγεσίας και γυναικείας ενδυνάμωσης.
Τον Νοέμβριο του 2020 έγινε μέλος του διδακτικού προσωπικού του New York Writers Workshop, ενός αμερικανικού οργανισμού για την προώθηση της δημιουργικής γραφής, με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Από τον Οκτώβριο 2023 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου και κατέχει μόνιμη θέση ΕΕΠ. Από το 2024 είναι μέλος της Επιτροπής Ισότητας και Καταπολέμησης Διακρίσεων του ιδίου πανεπιστημίου.
Από τον Ιανουάριο 2023 έχει δημιουργήσει και διδάξει κύκλους σεμιναρίων δημιουργικής γραφής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος (Deree).
Παράλληλα διδάσκει εθελοντικά δημιουργική γραφή σε έγκλειστους στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού.
Από την παρατήρηση, στην ενθάρρυνση: Πώς θα βοηθήσουμε τα παιδιά μας με τα ταλέντα τους
O Δρ. Βασίλης Μανουσάκης
O Δρ. Βασίλης Μανουσάκης
Έχει εκδώσει τρία βιβλία ποίησης και δύο βιβλία με διηγήματα. To πέμπτο του βιβλίο, με τίτλο Τανγκό σε μπλε νύχτες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή (2024).
Λογοτεχνικές κριτικές του και μεμονωμένα διηγήματα και ποιήματα έχουν εκδοθεί σε περιοδικά στην Ελλάδα, στην Ισπανία και στις ΗΠΑ.
Η ενδελεχής εφαρμογή ψυχαναλυτικών προσεγγίσεων σε λογοτεχνικούς χαρακτήρες κατά την πανεπιστημιακή διδασκαλία του τον οδήγησε σε σπουδές στην ψυχολογία και εργάζεται παράλληλα ως σύμβουλος ψυχικής υγείας, με ειδίκευση στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και τη θεραπεία ζεύγους. Επίσης, κάνει mentoring σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες.
Στις θεραπευτικές συνεδρίες του ασχολείται με θέματα αυτοηγεσίας, ενδυνάμωσης, ανάπτυξης δυναμικής και ανάδειξης του αληθινού εαυτού μας, μεταξύ πολλών άλλων.