Σχεδόν όλοι οι γονείς σήμερα ανησυχούν για τον χρόνο που τα παιδιά σπαταλούν μπροστά σε μια οθόνη. Και όχι άδικα αφού πολλές έρευνες έχουν δείξει πως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μια πρόσφατη ανασκόπηση με δεδομένα για πάνω από 1,9 εκατομμύρια ανθρώπους, η οποία έδειξε μια στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του αυξημένου χρόνου που αφιερώνεται στα κοινωνικά δίκτυα και της κατάθλιψης.
Από την άλλη πλευρά, ίσως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, κρίσιμοι για την κατανόηση της σχέσης μεταξύ του χρόνου οθόνης και της ψυχικής υγείας, οι οποίοι συχνά δεν λαμβάνονται υπόψη. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychiatry Research, ανέλυσε δεδομένα για πάνω από 23.000 Νορβηγούς εφήβους ηλικίας 14-16 ετών, εστιάζοντας στο χρόνο που περνάνε τα παιδιά στα κοινωνικά δίκτυα, το gaming και την τηλεόραση, καθώς και στα ψυχικά προβλήματα. Οι επιστήμονες που διεξήγαγαν τη μελέτη ανέλυσαν επίσης γενετικά δεδομένα των συμμετεχόντων.
Οι γονιδιακοί παράγοντες συνήθως δεν εξετάζονται σε μελέτες σχετικές με το χρόνο οθόνης και την ψυχική υγεία, αλλά μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, καθώς πολλές ψυχικές διαταραχές επηρεάζονται έντονα από γονιδιακές παραλλαγές μεταξύ των ανθρώπων.
Τι ανακάλυψαν οι επιστήμονες
Συνολικά, 3.829 συμμετέχοντες είχαν ψυχιατρική διάγνωση. Για όλους τους τύπους χρόνου οθόνης (τηλεόραση, gaming και κοινωνικά δίκτυα), υπήρξαν σαφείς συσχετίσεις με ψυχικές ασθένειες:
- Οι έφηβοι που παρακολουθούσαν τηλεόραση τρεις έως τέσσερις ώρες την ημέρα ή περισσότερο είχαν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ψυχιατρική διάγνωση σε σχέση με αυτούς που παρακολουθούσαν λιγότερο.
- Για το gaming, οι έφηβοι που περνούσαν λιγότερο χρόνο παίζοντας είχαν μικρότερη πιθανότητα να έχουν ψυχιατρική διάγνωση από τους άλλους. Αντίθετα, οι έφηβοι που έπαιζαν βιντεοπαιχνίδια τρεις έως τέσσερις ώρες την ημέρα ή περισσότερο είχαν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ψυχιατρική διάγνωση σε σχέση με αυτούς που περνούσαν λιγότερο χρόνο παίζοντας.
- Ως προς τη χρήση των κοινωνικών δικτύων, οι έφηβοι που περνούσαν τον περισσότερο χρόνο στα social, αλλά και αυτοί που περνούσαν τον λιγότερο χρόνο, είχαν σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ψυχιατρική διάγνωση σε σχέση με άλλους έφηβους.
Εκτός από τις επίσημες ψυχιατρικές διαγνώσεις, οι επιστήμονες εξέτασαν και τα αυτοαναφερόμενα συμπτώματα των συμμετεχόντων στις αναλύσεις τους.
Όπως αποκαλύφθηκε, η παρακολούθηση οθονών για τρεις έως τέσσερις ή περισσότερες ώρες μέσα σε μια μέρα σχετίζεται με υψηλότερους δείκτες σοβαρότητας των συμπτωμάτων.
Τα αποτελέσματα από τη γενετική ανάλυση
Στις τελευταίες αναλύσεις, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τα γενετικά δεδομένα των συμμετεχόντων για να εκτιμήσουν τον ατομικό γενετικό κίνδυνο για διάφορες ψυχικές ή νευροαναπτυξιακές διαταραχές.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι κίνδυνοι για κατάθλιψη, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού και ανορεξία είχαν σημαντικές συσχετίσεις με τον χρόνο έκθεσης στην οθόνη.
Αυτό υποδηλώνει ότι ο γενετικός κίνδυνος για αυτές τις διαταραχές μπορεί να επηρεάζει και τον χρόνο οθόνης. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν εξελιγμένα στατιστικά μοντέλα για να εκτιμήσουν σε ποιο βαθμό η συσχέτιση μεταξύ του χρόνου οθόνης και των ψυχικών προβλημάτων μπορεί να αποδοθεί σε γενετικούς παράγοντες.
Χρόνος οθόνης, ψυχική υγεία και γενετική επιρροή
Όταν οι επιστήμονες βρίσκουν μια συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των κοινωνικών δικτύων και των ψυχικών προβλημάτων, είναι συνήθως δύσκολο να προσδιορίσουν την κατεύθυνση της επίδρασης.
Από τη μία πλευρά, η υπερβολική χρήση κοινωνικών δικτύων μπορεί να οδηγήσει σε μοναξιά και σε απώλεια φίλων στον πραγματικό κόσμο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ψυχικά προβλήματα.
Από την άλλη, κάποιος άνθρωπος με ψυχικά προβλήματα μπορεί να δυσκολεύεται να διατηρήσει μια πλούσια κοινωνική ζωή και να περνά περισσότερο χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα επειδή βαριέται ή επειδή θέλει να βρει χρήσιμες συμβουλές.
Τα αποτελέσματα της εν λόγω μελέτης δείχνουν ότι, στην πραγματικότητα, η γενετική προδιάθεση για μια διαταραχή μπορεί επίσης να οδηγήσει σε προδιάθεση για μεγαλύτερο χρόνο οθόνης. Επιπλέον, η μελέτη αποκάλυψε άλλο ένα ενδιαφέρον εύρημα: οι έφηβοι που περνούσαν τον λιγότερο χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα είχαν επίσης αυξημένο κίνδυνο για ψυχικά προβλήματα. Αυτό μπορεί να αντανακλά το γεγονός ότι μερικοί έφηβοι με προβλήματα που επηρεάζουν την κοινωνική λειτουργικότητα, μπορεί να έχουν δυσκολία να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους ακόμα και μέσω των κοινωνικών δικτύων.