Τα 6 πιο συνηθισμένα ψέματα που λένε οι γονείς – και πώς μπορεί να κρατούν πίσω τα παιδιά τους
Σχεδόν κάθε γονιός έχει πει μικρά ψέματα στο παιδί του. Ιστορίες για τον Άγιο Βασίλη ή τη νεράιδα των δοντιών συνήθως δημιουργούν χαρά και ενθουσιασμό. Όμως, δεν έχουν όλα τα ψέματα θετική επίδραση.
Η ψυχολόγος Juli Fraga, εδώ και πάνω από 20 χρόνια συνεργάζεται με γονείς. Έχει παρατηρήσει πως, ακόμη και οι πιο καλοπροαίρετοι, καταφεύγουν κάποιες φορές σε «αθώα» ψέματα – συχνά για να προστατεύσουν τα συναισθήματα του παιδιού ή για να το ενθαρρύνουν να συμπεριφέρεται σωστά.
Κάποιες άλλες φράσεις – όπως το κλασικό «ο χρόνος γιατρεύει όλες τις πληγές» – είναι μισές αλήθειες που και οι ίδιοι οι γονείς άκουγαν μεγαλώνοντας. Όταν τις επαναλαμβάνουν, δεν συνειδητοποιούν ότι στην πραγματικότητα μπορεί να μεταφέρουν ένα ψέμα. Κι όμως, αυτές οι φράσεις δεν αντέχουν στη δοκιμασία του χρόνου — και μπορεί να βλάψουν την ψυχική υγεία, τις σχέσεις, ακόμα και την επαγγελματική πορεία των παιδιών μακροπρόθεσμα.
Ευτυχώς, ποτέ δεν είναι αργά για να αλλάξει το μήνυμα που περνάμε. Δείτε παρακάτω τα έξι πιο συνηθισμένα «αθώα» ψέματα που μπορεί να κρατούν τα παιδιά πίσω:
1. «Αν το βάλεις στο μυαλό σου, μπορείς να καταφέρεις τα πάντα»
Αυτή η φράση λέγεται συχνά με σκοπό να ενθαρρύνει τα παιδιά να δουλέψουν σκληρά ή να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Όμως, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα.
Αν ένα παιδί πιστεύει ότι όλα είναι δυνατά, ίσως κατηγορεί τον εαυτό του όταν κάτι δεν πετυχαίνει ή απογοητεύεται όταν η σκληρή δουλειά δεν ανταμείβεται.
Είναι προτιμότερο να καλλιεργούμε ρεαλιστικές προσδοκίες και να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει «επιτυχία». Δεν είναι πάντα η επίτευξη του στόχου. Μερικές φορές, η πραγματική επιτυχία είναι να έχεις το θάρρος να προσπαθήσεις.
2. «Δεν πρέπει να είσαι εγωιστής»
Η λέξη «εγωισμός» έχει αρνητική χροιά — συχνά ταυτίζεται με αγένεια, σκληρότητα ή ναρκισσισμό. Όμως η αλήθεια είναι πως το να είσαι λίγο εγωιστής δεν είναι πάντα κακό.
Είναι υγιές τα παιδιά να δίνουν προτεραιότητα στον εαυτό τους πού και πού. Το να μη μοιράζεσαι κάτι με έναν φίλο μπορεί να είναι εγωιστικό — αλλά το να ακυρώσεις ένα ραντεβού επειδή είσαι κουρασμένος είναι αυτοφροντίδα.
Αυτό ονομάζεται από τους ψυχολόγους «υγιής εγωισμός» και μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την ψυχική ευεξία — στοιχεία καθοριστικά για την εξέλιξη ενός παιδιού.
3. «Απλώς δες το από τη θετική πλευρά»
Οι γονείς το λένε συχνά γιατί πονάνε όταν βλέπουν το παιδί τους λυπημένο ή να περνάει δύσκολα. Και πράγματι, μια θετική στάση μπορεί να μειώσει το άγχος — όμως δεν λύνει όλα τα προβλήματα.
Το να λες σε ένα παιδί να είναι πάντα χαρούμενο και αισιόδοξο μπορεί να του περάσει το μήνυμα ότι τα αρνητικά συναισθήματα είναι απαγορευμένα. Ότι η λύπη, ο φόβος ή ο θυμός είναι λάθη που πρέπει να κρύβει.
Αντί γι’ αυτό, δώστε στα παιδιά χώρο να νιώσουν. Πείτε τους ότι «είναι εντάξει να μην είσαι εντάξει». Αναγνωρίστε πως η ζωή έχει και δυσκολίες και δείξτε τους ότι θα είστε δίπλα τους για να τις αντιμετωπίσετε μαζί. Η ειλικρινής συζήτηση για τα δύσκολα συναισθήματα ενισχύει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα των παιδιών.
4. «Μπορείς να τα καταφέρεις και μόνος σου!»
Οι περισσότεροι γονείς θέλουν να μεγαλώσουν ανεξάρτητα παιδιά. Όμως το να επαναλαμβάνεις συνέχεια αυτή τη φράση μπορεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι το να ζητάς βοήθεια είναι αδυναμία ή αποτυχία.
Αυτή η πεποίθηση μπορεί να κρατήσει πίσω τα παιδιά στο σχολείο, στις φιλίες και στην ενήλικη ζωή τους.
Η καλύτερη προσέγγιση είναι η ισορροπία: ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία ανάλογα με την ηλικία, αλλά ταυτόχρονα δώστε στα παιδιά την άδεια να ζητούν και να δέχονται βοήθεια όταν τη χρειάζονται.
Παιδιά που μαθαίνουν να μιλούν για τις ανάγκες τους, μεγαλώνουν σε ενήλικες που δεν φοβούνται να βασιστούν στους άλλους, να συνεργάζονται και να χτίζουν αμοιβαία υποστηρικτικές σχέσεις.
5. «Τα μεγάλα παιδιά δεν κλαίνε»
Η κοινωνία συχνά στέλνει το μήνυμα ότι η έκφραση συναισθημάτων — και ειδικά της λύπης — είναι ένδειξη αδυναμίας ή ανωριμότητας.
Όταν τα παιδιά ακούνε τέτοιες φράσεις, μαθαίνουν να συνδέουν το κλάμα, τον φόβο ή τον θυμό με ντροπή και ενοχή. Αν δεν νιώθουν ότι έχουν την άδεια να εκφραστούν, αναπτύσσουν άμυνες — όπως η αποφυγή, η αυτοκριτική ή η τελειομανία.
Όμως, όταν δεν είμαστε συνδεδεμένοι με τα συναισθήματά μας, δυσκολευόμαστε να πάρουμε σωστές αποφάσεις και να φροντίσουμε τον εαυτό μας.
Ακόμη κι αν εσείς μεγαλώσατε με το μήνυμα ότι «τα αγόρια δεν κλαίνε» ή «μην κάνεις έτσι», δείξτε στα παιδιά σας ότι το κλάμα είναι απολύτως φυσιολογικό και ανθρώπινο.
6. «Η ειλικρίνεια είναι πάντα η καλύτερη πολιτική»
Η ειλικρίνεια είναι σίγουρα μια βασική αξία — αλλά κάποιες φορές, ένα μικρό «αθώο» ψέμα είναι αποδεκτό.
Όλοι έχουμε συγγενείς που φέρνουν παράξενα δώρα ή επιμένουν να μαγειρεύουν, ακόμα κι αν δεν το πετυχαίνουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι εντάξει να πούμε κάτι για να μη στεναχωρήσουμε κάποιον.
Το μυστικό είναι να μάθουμε στα παιδιά πότε και γιατί επιτρέπεται να πουν ένα λευκό ψέμα.
Μπορείτε, για παράδειγμα, να τους πείτε: «Αν δεν σου αρέσει το φαγητό της γιαγιάς, είναι εντάξει να της πεις πως ήταν νόστιμο, για να μην τη στεναχωρήσεις.»
Αν και ακούγεται αντιφατικό, η ανοιχτή συζήτηση για τα ψέματα ενισχύει την ειλικρίνεια και την εμπιστοσύνη στις σχέσεις σας με το παιδί.
Η Δρ. Juli Fraga είναι διπλωματούχος ψυχολόγος με σχεδόν δύο δεκαετίες εμπειρίας στην εργασία με νέους γονείς.